Getijden
Getijden
Getijden
Op de grotere wateren (zeeën, oceanen) en binnenwater dat direct in verbinding staat met deze grote wateren, is sprake van een getijdenbeweging. Dit wil zeggen dat de hoogte van het water van tijd tot tijd veranderd.
Er zijn twee oorzaken voor de getijdenbeweging aan te wijzen:
- de aantrekkingskracht van de zon en de maan
- de centrifugaalkracht van zowel aarde-zon als aarde-maan
De zon
De zon trekt aan de aarde, dus ook aan het water. Hierdoor trekt het water naar de zon en ontstaat een verhoging van het waterpeil aan de kant waar de zon staat.
Doordat de aarde ook om de zon draait (in 1 jaar), onstaat aan de tegenovergestelde zijde van de aarde eenzelfde
verhoging (centrifugaalkrachten). In 24 uur draait de aarde een hele ronde om zijn eigen as, daarbij passeert het dus twee keer een vloedberg (hoogwater) en twee keer een dal (laagwater).
De maan
Naast de zon trekt ook de maan aan de watermassa op aarde. Dit geeft hetzelfde effect als de zon. Deze krachten werken dus samen. Omdat de maan en aarde om een centraal zwaartepunt (binnen de aarde) draaien, bestaat ook hier een centrifugaalkracht die ervoor zorgt dat aan de tegenovergestelde zijde van de maan een verhoging van het water te zien is. Deze vloedbergen verplaatsen zich met de stand van de maan mee.
Springtij en doodtij
De maan doet er ongeveer 29,5 dagen over om links rond de aarde te draaien. Bij een nieuwe maan (maan staan tussen aarde en zon) en bij volle maan (maan staat achter de aarde) staan deze vloedbergen op dezelfde plek als de vloedbergen van de zon en versterken ze elkaar.
Dit komt een keer per 14 dagen voor (halve maancyclus). Dit noemen we springtij, het hoogwaterpeil is nu nog hoger dan gebruikelijk, het laagwaterpeil is lager dan normaal. Dit effect is het sterkst 2 dagen na volle of nieuwe maan. Staat de maan haaks op de aarde tov de zon, dan werken de krachten elkaar tegen en vlakken zowel de hoog- als laagwaterstanden wat af. Het verschil wordt dan dus minder groot. Dit noemen we doodtij.
De Continenten
Door de ligging van de continenten op aarde, sturen ze het stromende water in bepaalde richtingen.
Het water kan immers niet over het land heen vloeien. Hierdoor beïnvloedt het land op aarde de getijdenstroom. Een goed voorbeeld hiervan is in onze directe omgeving te vinden. Zien we op de Waddenzee een gemiddeld tijverschil van 2,5 meter, bij de kanaaleilanden Guernsey en Jersey kan het oplopen tot ruim 10 meter. Dit heeft te maken met het feit dat de getijdegolf door het kanaal binnenstroomt, maar doordat het kanaal vrij smal is, hoopt het water hier op. Door de veranderlijkheid van het getijde (6 uur van hoog naar laag en andersom), heeft het water niet de tijd om helemaal in de Waddenzee aan te komen, dus is het effect veel kleiner. Ditzelfde effect zien we bijvoorbeeld ook op de Middenlandse zee en achter de Caraïbische eilanden.
De regel van twaalfden
Om te kunnen berekenen wat het waterpeil op een bepaalde tijd is, kan de regel van twaalfden gebruikt worden. Deze formule toont de instroom van water per uur aan. Om de waterstand te berekenen, moet je de uren bij elkaar op tellen. Hierbij heb je de hoog- en laagwaterstanden uit de getijdentabel nodig.
Stel:
Hoogwater is 6,5 meter
Laagwater is 0,5 meter
6,5(H) - 0,5(L) = 6,0 meter
1e uur: 1/12 = 0,5 meter. Niveau: 1,0 meter
2e uur: 2/12 = 1,0 meter. Niveau: 2.0 meter
3e uur: 3/12 = 1,5 meter. Niveau: 3,5 meter
4e uur: 3/12 = 1,5 meter. Niveau: 5,0 meter
5e uur: 2/12 = 1,0 meter. Niveau: 6,0 meter
6e uur: 1/12 = 0,5 meter. Niveau: 6,5 meter
Uiteraard is dit een globale formule, lokaal kan het enorm verschillen, check dus ook altijd de lokale omstandigheden!
